وضع اجتماعى و تباهى مسلمانان هنگام ظهور حضرت حجت علیه السّلام‏
حضرت امام صادق علیه السلام در پاسخ یکی از شیعیان که سوال کرده بود اینان (خلفای جور) تا کى سلطنت خواهند کرد و چه هنگام از دست ایشان آسایش به دست خواهد آمد؟ فرمودند: آیا نمى‏دانى که هر چیزى مدّتى دارد؟ او گفت: آرى
حضرت فرمود: آیا براى تو سودى خواهد داشت که بدانى این امر هرگاه موعدش فرا رسد، از یک چشم به هم‏زدن سریعتر خواهد بود؟ اگر تو وضع ایشان را نزد خداوند مى‏دانستى بیشتر و سخت‏تر آنها را دشمن مى‏داشتى، و اگر تو یا همه مردم زمین بکوشید، آنان را در گناه بیشترى که در آن بسر مى‏برند درآورید نتوانید. پس شیطان تو را از جاى به در نبرد و نلغزاند، زیرا عزّت از آنِ خدا و رسول خدا و مؤمنان است، ولى منافقان نمى‏دانند.
آیا نمى‏دانى که هر که منتظر امر ما باشد و بر آزار و ترس خود صبر کند، فردا با ما محشور شود؟ هر گاه دیدى که حق و اهل حق از میان رفتند و ناحق، همه جا را فرا گرفت، و قرآن کهنه شمرده شد و در آن تحریفاتى بوجود آوردند، و آن برحسب نظرها تفسیر و تأویل شد و دیدى که دین وارونه گشته همچون ظرف آب، و اهل باطل بر حق چیره گشته‏اند، و شرّ و بدى آشکار است و از آن بر حذر نمى‏دارند، و بدکاران را معذور مى‏شمارند، و فسق هویدا شده و مردان به مردان کفایت کنند و زنان به زنان، و دیدى مؤمن دم مى‏بندد و سخن او پذیرفته نمى‏آید، و فاسق دروغ مى‏گوید و دروغ و افترایش را باز پس نمى‏زند، و دیدى که کوچک، بزرگ را خوار مى‏شمارد، و پیوند خویشى گسسته مى‏گردد، و دیدى که با ستاینده فسق و فجور ملاطفت مى‏شود، و سخن او رد نمى‏شود، و پسران خود را بجاى زنان قرار مى‏دهند و زنان با زنان ازدواج مى‏کنند، و ستایش رو به فزونى نهاده، و مرد ثروت خویش را در غیر طاعت خدا خرج مى‏کند و از این کار جلوگیرى نمى‏شود و دستش را نمى‏گیرند.
و دیدى که اگر کسى کوشش مؤمن را ببیند از آن بخدا پناه برد، و همسایه، همسایه را بیازارد بى ‏هیچ مانعى، و دیدى کافر شاد است بدان چه در مؤمن بیند، و خوش است بدان چه از فساد در زمین مى‏بیند، و دیدى که آنان که از خدا نمى‏هراسند آشکارا مِى مى‏نوشند و براى آن انجمن مى‏کنند، و دیدى که آمر به معروف خوار است، و فاسق نسبت بدان چه خدا دوست ندارد، توانمند است و ستوده، و دیدى قرآن‏دانان، خوار مى‏شوند و هر که هم آنان را دوست مى‏دارد خوار مى‏گردند، و راه خیر بسته شده است و راه شرّ و بدى باز است و در آن مى‏روند، و خانه خدا بى‏زائر مانده و فرمان ترک آن را مى‏دهند، و مرد مى‏گوید آنچه را نمى‏کند، و دیدى مردان خویش را براى استفاده مردان آماده مى‏کنند و زنان خود را براى زنان.و دیدى وسیله زندگى مرد از دُبُر اوست، و وسیله زندگى زن از فرج او، و دیدى زنان انجمن مى‏کنند چنان که مردان.
و دیدی فرزندان (عبّاس) آشکارا زنانگى را پیشه کردند و خضاب بستند و سر را شانه زدند، چنانچه زنان براى شوهران خود (آرایش می کنند)، و به مردان پول دادند به خاطر فروجشان و دیدى انسان توانگر گرامى‏تر است از انسان مؤمن، و ربا پدیده‏اى است که بر آن عیب گرفته نمى‏شود، و زنان را به زنا بستانند، و دیدى که زن با شوهر خود، بر سر همبستر شدن با مردان اجنبی سازش کند، و دیدى بیشتر مردم، و بهترین خانه‏ها، آن باشد که زنان را در فسقشان یارى مى‏رساند، و مؤمن را دیدى که غمگین است و تحقیر شده و ذلیل، و دیدى که بدعت و زنا آشکار شده است و مردم به گواه باطل اعتماد مى‏کنند، و دیدى که حلال حرام، و حرام حلال، شمرده مى‏شود، و دیدى که حکم دین به رأى، معیّن مى‏شود، و قرآن و احکامش معطل مانده است، و براى جسارت بخدا و ارتکاب کار بد، مردم انتظار شب را نمى‏کشند، و دیدى که مؤمن نمى‏تواند کارهاى زشت را انکار کند مگر به قلبش، و دیدى مال فراوانى در راه به خشم آوردن خدا خرج مى‏شود، و والیان و فرماندهان کافران را نزدیک خویش مى‏سازند، و اهل خیر را از خود دور مى‏کنند،و در حکومت رشوه مى‏گیرند، و دیدى فرمانروایى و گرفتن منصب به مزایده گذارده مى‏شود، و دیدى مردان با محرمان خود زنا مى‏کنند، و بدانها از گرفتن زن اکتفا کنند.
و دیدى که مرد به صرف تهمت و گمان کشته مى‏شود، و به خاطر خواهى مرد نر غیرت‏ورزى کنند، و جان و مال در راه عشق او دهند، و دیدى که مرد را براى همبستر شدن با زن به نکوهش گیرند، و دیدى که مرد از کسب هرزگى زنش نان مى‏خورد، و این حقیقت را مى‏داند و نگهش مى‏دارد، و دیدى که زن بر شوهر خود تسلّط دارد، و آنچه را شوهر نمى‏خواهد انجام مى‏دهد، و به شوهر خود خرجى و پول جیب مى‏دهد، و دیدى که مرد زن و دخترش را به اجاره مى‏دهد، و به خوراک و نوشیدنى پستى راضى است، و دیدى که سوگند بخداوند عزّ و جلّ به ناحق فراوان شده، و دیدى که قمار بازى پدیدار گشته است، و شراب آشکارا مى‏فروشند و مانعى ندارد، و دیدى زنها خود را به کفّار مى‏بخشند، و ساز و آواز آشکار گشته است، و مردم از آن گذر کنند و هیچ کس کسى را از آن منع نکند و کسى جرأت نکند جلو آن را بگیرد، و دیدى کسى که از تسلّط او مى‏ترسند مردم را خوار مى‏کند.
و دیدى نزدیک‏تر مردم به فرمانروایان کسى است که، به دشنام ده ما اهل بیت، مدح و ثنا گوید، و دیدى هر که ما را دوست دارد او را ناحق شمارند و گواهیش را نپذیرند، و دیدى که در گفتار ناحق با هم رقابت کنند، و دیدى که قرآن و شنیدنش بر مردم گران است، و شنیدن باطل بر مردم آسان، و دیدى همسایه از ترس زبان همسایه او را گرامى مى‏دارد، و دیدى حدود معطل شده، و در آن بنا بر هوى و هوس عمل مى‏شود، و دیدى که مساجد آراسته گشته است، و دیدى که راستگوتر مردم در میان ایشان کسى است که افترا زند و دروغ گوید، و دیدى شرّ پدیدار شد، و هم سخن چینى، و دیدى ستمگرى شیوع یافت، و غیبت را سخن خوشمزه مى‏شمارند و مردم بدان یک دیگر را مژده مى‏دهند، و دیدى به حج مى‏روند، و جهاد مى‏طلبند، جز براى رضاى خدا، و دیدى سلطان مؤمن را به خاطر کافر خوار مى‏کند، و ویرانى بر آبادانى چیره مى‏گردد، و مردم از کم فروشى روزى مى‏خورند، و خونریزى را سبک و آسان مى‏شمرند، و مردم براى طلب دنیا ریاست طلبد و خود را به بد زبانى شهره کند، تا از او ترسند، و امور بدو واگذار شود.
و دیدى نماز را خوار و سبک مى‏شمارند، و دیدى مردى را که مال فراوان دارد، ولى از زمان دارایى آن زکاتش را نپرداخته است، و قبر مرده را نبش کنند، و مخدوشش سازند و کفنش را بفروشند، و دیدى که آشفتگى فراوان شده است، و مرد شب کند در غفلت و خمارى، و بامداد کند در مستى، و باکى ندارد که مردم در چه وضعى باشند، و دیدى که با چهارپایان نزدیکى مى‏شود، و بهائم یک دیگر را بدرند، و دیدى مردى به جاى نماز خود برود و برگردد در حالى که جامه‏اى به تن ندارد، و دیدى دل مردم سخت شده و دیدگانشان خشکیده، و یاد خدا بر آنها گران است.
و دیدى حرام خوردن پدیدار شده است، و در آن با یک دیگر رقابت مى‏کنند، و دیدى‏ که نمازگزار براى خودنمایى به مردم نماز مى‏خواند، و دیدى مسأله‏دان و فقیه دین جز براى دین مسأله مى‏آموزد، و دنیا و ریاست مى‏جوید، و دیدى مردم به همراه کسى هستند که چیرگى دارد، و دیدى طالب حلال نکوهش، و طالب حرام ستایش، مى‏شود و بزرگش مى‏دارند، و دیدى که در حرمین [مکه و مدینه‏] کارى مى‏کنند که پسند خدا نیست، و کسى جلوشان را نگیرد، و احدى میان آنها و کردار زشتشان مانع نشود.
و دیدى در حرمین [مکه و مدینه‏] اسباب لهو پدیدار شده است و دیدى مردى که به حق سخن مى‏گوید یا امر به معروف و نهى از منکر کند، در برابر کسى نزد او برمى‏خیزد و وى را اندرز مى‏دهد که: این تکلیف تو نیست، و دیدى مردم با هم هم چشمى مى‏کنند و به مردم بد اقتدا مى‏کنند، و دیدى روش خیر و راه آن، تهى است و کسى از آن گذر نمى‏کند، و دیدى مرده را به باد مسخره مى‏گیرند، و کسى از او در هراس نمى‏افتد و در هر سال، شرّ و بدعت پیش از سال گذشته مى‏گردد، و دیدى مردم و محافل جز از توانگران پیروى نمى‏کنند، و دیدى به گدا چیزى مى‏دهند، تا در برابر بدو بخندند، و براى جز خدا به او ترحّم مى‏شود.
و دیدى نشانه‏هاى آسمانى هست، ولى کسى از آنها هراس نمى‏کند، و دیدى مردم چون بهائم بر هم مى‏جهند، و کسى از ترس مردم منکر کار آنها نمى‏گردد، و دیدى که مرد جز در راه خدا خرج بسیارى مى‏کند و در راه اطاعت الهى از اندک دریغ مى‏ورزد، و دیدى ناسپاسى از پدر و مادر پدیدار شده است، و پدر و مادر را به چشم کم مى‏نگرند و در پیش فرزند، از همه بدتر باشند، و فرزندان از افتراء به آن دو، شاد گردند.
و زنان را دیدى که بر حکومت چیره شده‏اند و هر کارى را به دست گرفته‏اند و کارى انجام نشود جز آنچه آنها طرفدارش باشند، و دیدى شخصى به پدرش افترا مى‏زند، و بر پدر و مادر خود نفرین مى‏فرستد و از مرگشان شاد مى‏شود، و دیدى چون مردى روزى را به سر آورد، و در آن گناه بزرگى اعم از هرزگى و کم فروشى، و درآمدن به بستر حرام و میخوارى نکرده دلتنگ و غمناک گردد و پندارد که آن روز بر او نامبارک بوده و از عمرش حساب نبوده و دیدى که سلطان، خوراک را انبار کند و نگهدارد تا گران بفروشد، و دیدى خمس و سهم امام به ناحق تقسیم مى‏شود و با آن قمار مى‏زنند و میخوارى مى‏کنند، و دیدى که با شراب به مداواى بیمارى مى‏پردازند و براى بیمار نسخه آن را مى‏گیرند و از آن درمان مى‏طلبند، و دیدى مردم همه در ترک امر به معروف و نهى از منکر و ترک دیندارى هماهنگ شده‏اند، و دیدى باد بر پرچم اهل نفاق مى‏وزد و پرچم اهل حق، بى‏حرکت است، و دیدى در برابر گفتن اذان و خواندن نماز مزد مى‏گیرند، و دیدى مسجدها پر مى‏شود از کسانى که از خدا نمى‏هراسند و در آنها براى غیبت و خوردن گوشت اهل حق گرد مى‏آیند و به وصف نوشیدنی هاى مست‏کننده مى‏پردازند.
و دیدى که پیشنماز مست براى مردم نماز مى‏خواند و مستى است لا یعقل، که مستى او را نکوهش نمى‏کنند، و هر گاه مست شود گرامیش مى‏دارند و از او ملاحظه مى‏کنند و مى‏ترسند، در حالى که او رهاست، و کیفر نمى‏شود و مستى او را معذور مى‏دارند، و دیدى که مال یتیم خور را به شایستگى مى‏ستایند و قاضیان بر خلاف آنچه خدا امر کرده، حکم مى‏کنند، و دیدى فرمانروایان جنایتکار را براى طمع امین ساخته‏اند، و دیدى فرمانروایان ارث را براى اهل فسق، و بدکارى و جسارت بر خدا تخصیص مى‏دهند، تا از آنها حق و حسابى بگیرند، و آنها را واگذارند، تا هر چه مى‏خواهند انجام دهند، و دیدى بر سر منبرها به تقوى توصیه مى‏شود ولى خود گوینده بدان عمل نمى‏کند، و دیدى که وقت نماز را به چیزى نمى‏گیرند، و دیدى صدقه و زکات را به وساطت دیگران به مستحقان دهند و قصد رضاى خدا در دادن آنها در میان نیست، و به سبب درخواست مردم آن را پرداخت مى‏کنند، و دیدى نهایت همّ مردم شکم و فرج آنهاست، و باکى از این ندارند که چه بخورند و با که همبستر شوند و دنیا را دیدى که بدیشان روى آورده است، و دیدى که نشانه‏هاى حق و درستى پوسیده شده‏اند.
در این هنگام بر حذر باش، و از درگاه خداوند سبحان نجات بخواه و بدان که مردم، گرفتار خشم خدایند و خداوند به آنها مهلت مى‏دهد براى امرى که با آنها خواهد کرد و تو مراقب خویش باش، و بکوش تا خداوند عزّ و جل تو را بر خلاف روش‏ آنها ببیند، و اگر عذابى برایشان فرستاد و تو در میان آنها قرار داشتى، به دریافت رحمت الهى شتافته‏اى، و اگر از آنها جدا باشى آنان گرفتار عذاب شوند و تو از آنچه ایشان در آن هستند، از جسارت بر خداوند عزّ و جلّ بیرون آمده‏اى. و بدان که خداوند اجر نیکوکاران را تباه نمى‏کند و همانا که رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است.